Paardenbloemelixer
Het is lente! Onmiskenbaar! De pioniersplanten hebben hun kopjes en bladgroen al in overdaad laten schitteren in de warme zonnestralen van afgelopen week. Wat een feest. Het begint al een aardige jungle in onze tuin te worden en dan moeten de vaste planten nog uitlopen! Ik hoop dit jaar een aardig buffet aan te kunnen bieden aan onze gevleugelde vrienden als de vogels, vlinders, bijen en al het gespuis wat op bezoek komt. Ze zijn allen meer dan welkom en mijn lief en ik genieten er nu al volop van, want ze weten allen hun weg al te vinden naar onze tuin.
Het is een drukte van jawelste. De vogels wisten het al. Die waren afgelopen winter goed verwend met plantaardig vogelvoer. Gelukkig zag ik nu ook al een aantal vlinders en een hoop bijen. Die pioniersplanten boden namelijk al een heel voedselpakket voor de eerste bijen die na de winter waren wakker geschud. Weghalen van die planten doe ik natuurlijk niet. Hooguit hier en daar een beetje ruimte maken voor de vaste planten en nieuwkomers die ik er wel graag bij wil hebben. Het mooie is. Het meeste wat nu in mijn tuin staat, wat helaas door sommigen nog wordt gezien als onkruid, is niet alleen heel welkom voor de bezoekers, het is ook heel welkom voor mij! Wanneer ik nog niet van fruit of groente uit de tuin kan genieten bieden deze planten mij al volop keus voor een lekker maal of natuurlijk voor een geneeskrachtige soep, elixer, tinctuur of thee. Wat een feest! Ik ren naar buiten, duw mijn neus voorwaarts, snuif alle geuren diep in en pluk paardenbloemblad voor de salade, brandnetels voor een lekkere pastasaus, robertskruid voor een tinctuur en paardenbloem bloemen voor die heerlijke paardenbloemelixer. Ja, vooral paardenbloem springt omhoog. Dus tijd om haar eens in het zonnetje te zetten.
TARAXACUM OFFICINALE – PAARDENBLOEM
Paardenbloem is een typisch voorjaarskruid dat al meer dan duizend jaar geroemd wordt om haar medicinale werking. Taraxacum officinale is een prachtige bloeiende bondgenoot ter ondersteuning van de lentereiniging die elk jaar bij velen terugkeert in de vorm van gekuchen gesnotter. Deze plant – waarschijnlijk een van de meest voorkomende in je omgeving – is geheel eetbaar en helend, verbetert de hele stofwisseling, stimuleert de spijsvertering en nieren, is een prachtig tonicum voor de lever en galblaas en geeft een boost aan het hele lichaam.
Medicinale soorten
Er bestaan vele soorten paardenbloemen. Taraxacum officinale wordt voornamelijk voor medicinale doeleinden ingezet. Dat is af te leiden aan het officinale, dat zoveel betekent als ‘uit de apothekerswerkplaats’, en duidt op oud medicinaal gebruik.
Medicinale toepassing
-Spijsvertering: bevorderend, galvormend en galdrijvend en leverfunctie- en pancreassecretiebevorderend
Wordt onder andere ingezet bij trage spijsvertering, trage lever, verminderde galafscheiding, galstenen, geelzucht, slechte eetlust, obstipatie, hoog cholesterolgehalte, zwakke werking van de pancreas, ouderdomsdiabetes, opgezette buik en winderigheid
-Urinewegen: diuretisch, urinezuurdrijvend, reinigend en stimulerend
Wordt onder andere ingezet bij vochtophoping, blaasontsteking, nierstenen en reumatische aandoeningen
-Huid: versterkend, samentrekkend en reinigend
Wordt onder andere ingezet bij broze haren, doffe huid, wratten, blaren, acne en chronische huidaandoeningen als gevolg van een slecht functionerende lever
-Constitutie: algeheel versterkend, weerstandsverhogend, bloedzuiverend en opbouwend
Wordt onder andere ingezet bij voorjaarsmoeheid, depressie, bloedarmoede, weinig levensenergie, lage weerstand, vermoeide en overspannen ogen en oogbindvliesontsteking
Gebruik
-Culinair: Paardenbloem is een echt bittertonicum. De bladeren doen denken aan andijvie en zijn heerlijk door een salade. Van de bittere wortel kan koffie worden gemaakt (al doet men dat meer van haar composietenfamilielid cichorei). De bloemen zijn zacht van smaak, licht zoetig, en geschikt om siroop van te maken (zie hieronder). Ook wordt van de bloemen sinds oudsher wijn en bier gemaakt. Van de knopjes kun je kappertjes maken (zie The Plant Pharmacy voor recept).
-Medicinaal: De Taraxacum-tinctuur wordt veelal van de wortel gemaakt. Die wordt soms geoogst in het voorjaar, wanneer het zetmeelgehalte laag is, maar vooral in het najaar, omdat de wortel dan een rijke dosis aan inuline (prebiotica) bevat. Ook worden er tincturen gemaakt van de hele plant. De wortel kan gedroogd worden en eventueel vermalen tot poeder of gebruikt worden om een afkooksel van te maken. Het jong-volwassen blad is in het voorjaar het geneeskrachtigst. Van dit verse blad kun je thee trekken. Ook kun je het direct eten, persen voor sap, inmaken in azijn of drogen. Eet voor een bepaalde periode (bijvoorbeeld 2 weken) dagelijks ongeveer zes bladeren, die je voor de smaak mixt met ander, minder bitter bladgroen. Doe dit het liefst op een lege maag. De bloemen kun je alleen vers gebruiken in verband met pluisvorming bij droging. Met het witte melksap uit de stengel kun je wratten en blaren aanstippen.
Let op
– Zorgvuldigheid is geboden bij het langdurig gebruik van paardenbloem vanwege haar diuretische eigenschappen. Diuretica kunnen op langere termijn een kaliumtekort in het lichaam veroorzaken. Paardenbloem bevat gelukkig zelf ook kalium; toch is het raadzaam tijdens gebruik toch wat extra kaliumrijke voeding te eten, zoals bananen en verse groente
– Gebruik aanbevolen hoeveelheden op verpakkingen vanwege mogelijke complicaties zoals maag- en darmstoornissen en hartritmestoornissen bij gebruik van zeer grote hoeveelheden
– Te vermijden bij een allergie voor Asteraceae
– Het witte sap kan in kleine gevallen huidirritatie veroorzaken. Stop dan direct met het gebruik van paardenbloem
– Niet te gebruiken bij zwangerschap, muv culinair gebruik zoals wat blad door de salade
PAARDENBLOEMELIXER
Als je een liefde voor paardenbloemen ontwikkelt en je je verdiept in deze gouden schone, zul je vast en zeker ook recepten voor paardenbloemhoning tegenkomen. Dat is een lekkere en heilzame siroop. Zodra paardenbloemen in de lente opspringen, stormen fans eropaf om er deze zeer gewaardeerde lekkernij van te brouwen met water en suiker. Door deze recepten heb ik me laten inspireren tot onderstaand recept; een nieuwerwetse versie van paardenbloemhoning, zonder geraffineerde suiker, maar met de heerlijk bloemrijk smakende rijststroop. Het elixer zal wat bitter en een beetje zuur smaken, en dat is ook de bedoeling. De bitterstoffen zijn enorm medicinaal en het zuurtje is in plaats van de suiker, die ervoor zorgt dat het elixer wat langer houdbaar is.
Neem in de lente 1 eetlepel per dag van dit elixer of leng aan met wat koud water voor een limonade of mocktail, die je garneert met een takje verse munt.
Voor ongeveer 500 ml
2-3 handen vol paardenbloemen
(alleen de bloemen; ca. 75 g)
500 ml water
100-120 ml rijststroop
3 el citroensap
30 ml appelazijn
Oogst de gele geopende bloemen (met kroontje) van de paardenbloem voor het middaguur en nadat de ochtenddauw is verdampt, maar de plant nog niet is verslapt door de hitte van de zon of is uitgebloeid. Verspreid je oogst over meerdere planten. Doe de bloemen in een vergiet, schud ze uit en check of er geen zand of beestjes meer in zitten (de diertjes die je wel vindt, zet je terug in de tuin). Laat even liggen zodat eventuele nog aanwezige bewonertjes er zelf uit kunnen kruipen. Spoel ze daarna voorzichtig af. Doe het water met de bloemen in een pan en zorg ervoor dat ze onderstaan. Breng het op laag vuur tot bijna aan de kook en laat zo’n 3 minuten trekken; het water mag niet gaan koken. Haal de pan van het vuur en laat het mengsel een nacht staan met het deksel op de pan of in een afgedekte glazen kom. Giet het paardenbloemwater de volgende ochtend, middag of avond (hoe langer het staat, hoe beter) door een zeef in een kom. Druk de bloemkoppen goed uit; wat achterblijft in de zeef kan bij het gft. Roer 100 ml rijststroop, het citroensap en de appelazijn door het paardenbloemwater. Proef en vul eventueel aan met nog een beetje rijststroop als je het wat zoeter wilt. Maak vervolgens een fles en dop goed schoon met kokend water. Giet hier het elixer in en bewaar het in de koelkast. Het elixer is ongeveer 1 maand houdbaar indien zorgvuldig afgesloten (eventueel vacuüm getrokken) en koel bewaard. Goed schudden voor gebruik.
Tip:
Voeg extra rijststroop toe aan het recept om een meer zoete, stroopachtige substantie te creëren die heerlijk is over vegan wafels of pannenkoeken.